Vampirismo e política, poder e monstruosidade. Son conceptos que o cine afondou en múltiples obras. No 2008, en El Divo o cineasta Paolo Sorrentino chegou a comparar directamente o político democristiano Giulio Andreotti con Nosferatu. O protagonista do filme era un ente misterioso, unha sombra, cunha cara chea de agullas de acupuntura que o facían aparecer ao Pinhead de Hellraiser. Incluso Beppe Grillo, nunha escena no filme, especulaba satiricamente sobre a natureza escura do político que gobernou Italia durante corenta anos: “Ten unha caixa negra na chepa. No día da súa morte abrirana e sairán á luz todos os secretos”.
Con El Conde, estreado en Netflix a semana pasada e gañador do Mellor Guión no último Festival de Venecia, Pablo Larraín chega moito máis alá.
Fai unha película de terror cargada de humor negro, unha distopía que retrata ao ditador de Chile Augusto Pinochet como un vampiro. No filme, o ditador naceu en Francia baixo nome de Auguste Pinoche. Foi soldado durante a revolución francesa, contrarrevlucionario en Rusia e Haití, e despois de douscentos cincuenta anos alimentádonse de sangue fresca e batido de corazóns, segue vivindo, escondido nunha mansión no extremo sur do continente.
Capitalismo, explotación, impunidade, son sinónimo de vampirismo nesta película. Pablo Larraín, despois duns biopics algo encorsetados como Spencer (2021), Jackie (2016) ou Neruda (2016), volve á súa máis mirada transgresora e vinculada coa historia do seu país. En No (2012) pretendía relatar o fin da ditadura de Pinochet a través da real estratexia de marketing adoptada por René Saavedra (Gael García Bernal): unha campaña referendaria, a do 1988, non baseada na denuncia ou no enfrontamento directo, máis ben na esperanza dun futuro mellor. Aquí, ao revés, Larraín utiliza as regras do cine de terror granguiñolesco xunto cunha fotografía en branco e negro que recorda a Dreyer e o expresionismo alemán máis gótico, para confeccionar un exercicio de memoria histórica. Polo cineasta, ética e estética non se poden separar. Pinochet é unha figura que segue dividindo un País, sobre todo as novas xeracións que non teñen recordo da ditadura. El Conde é un intento diferente, desde outro ángulo, de enfrontarse á el e á súa pegada. A impunidade do ditador –morreu sen ser xulgado polo seu crimes– convértense na eternidade e isto é un concepto asociado á figura do vampiro. Pero, máis aló das metáforas, no filme hai diálogos intensos sobre todo entre o personaxe da monxa exorcista e os fillos do ditador, que aportan datos concretos sobre as matanzas, os abusos de poder e a malversación de diñeiro do réxime. O filme, sempre mantendo o seu surrealismo macabro, acaba así converténdose nun xuízo contundente, con datos reais, sobre o seu mandato.
Para moitos espectadores, El Conde poderá aparecer un experimento bizarro, ou incluso unha ofensa. Para outros é simplemente unha película de autor que adopta a linguaxe propia do sétimo arte para concienciar, e aportar de forma orixinal á súa contribución nun debate controvertido. Ao día de hoxe, hai cineastas ou produtores en España que poderían atreverse a facer algo parecido sobre o ditador Francisco Franco?
A película estreouse hai poucos días da conmemoración dos 50 anos do golpe de Estado de Chile. E deixa un final aberto, quizais unha advertencia. A historia repítese, hai que manter sempre os ollos abertos.
