José Domínguez Basalo: “Sempre é un orgullo ensinar aos máis novos a bailar co fulión”

As mázcaras e o fulión son a esencia do Entroido de Manzaneda. Nesta celebración non hai idade e as distintas xeracións mestúranse en cada ronda ou fuliada. José Domínguez, a piques de cumplir os 71 anos, sigue vestíndose cada ano para bailar o fulión converténdose na mázcara de maior idade do Concello de Manzaneda. Nacido na aldea de Bidueira, reside en Cernado, e non deixou nunca de festexar o “carnaval”, bailando ano tras ano no fulión da Mourela pra´acá. Programa de todos los Entroidos de Ourense 2024 Con que idade ten o seu primeiro recordo de fulión? A primeira vez fun da man de meu avó á visita que facía Bidueira a Requeixo. Meu pai daquelas ía bailando. Era outra cousa, tan solo había dous bombos e un deles era do pobo, agora hai moitos máis e menos mázcaras. Neses primeiros anos, xa ía de mázcara? Non, algún ano fun tirando da corda do oso, un home cuberto de peles para non recoñecelo e que levaba un toxo atado no cú. El botábase á xente para abrir paso. Eu tería 12 anos e tiña que ter man del ca corda. Despois, aos 14, empecei a bailar o fulión, e ata hoxe. Cómo facían antes a roupa e os puchos? Pois a min de neno vestíame unha veciña, o pantalón branco coas puntillas e lazos, e enriba da camisa o mantón de manila colocado sempre do lado esquerdo cara o dereito, e logo a outra manga que quedaba ao aire poñíanme lazos. Os puchos antes facíanse sobre un sombreiro de palla, facíase a estructura de alambre e cubríase con almanaques mollados facendo unha masa. Daquelas non había brillantes, as flores e o picadillo do pucho eran de papel de seda. Aínda que non sobraran os cartos, para eso sempre había. Algo que todos levan son as ‘leges’, e non polainas como moitos din? Si, son de coiro, agora é moi difícil atopalas. As miñas teñoas desde os 16 anos. Meu fillo intentou facer unhas en Vigo, pero xa non son como as miñas. As leges cubren a perna ata por baixo da rodilla, algo modificou co tempo porque as de meu pai eran máis cortas e chamábanlle legines. Canto tempo lle leva poñer o traxe de mázcara? Pois vístenme sempre entre miña muller e miña filla, e para min é un orgullo. Teñen todo tan sabido que non tardan moito, aínda que colocar os lazos leva o seu tempo. A roupa toda faima a miña muller e tamén lla fixo a meus fillos e sobriños. Deixou de bailar algún ano? De pequeno comecei en Bidueira e logo casei en Cernado e seguín vestíndome e saíndo cada ano. Mesmo chegaba de traballar, e sen cear nin nada, estábanme esperando os nenos no pobo e saía con eles a dar a ronda. Pero en todos estes anos, si estiven algún Entroido sen sair, sempre cando gardaba luto por familiares cercanos. Ensinoulle vostede a bailar aos pequenos da casa? Empezamos de rapaces e aprendemos dos vellos, e eu así intentei facer con eles. Hoxe meu fillo toca o bombo, pero tanto el como a filla teñen puxo, traxe e bailaron. O que máis sigue a tradición de mázcara é meu sobriño Jesús. Eu díxenlle como me decía a min o meu veciño señor Francisco: ti espera a chegar aos bombos e salta ao son dos bombos”. Que sinte saíndo ao fulión con eles? Para min é un orgullo ensinalos a bailar, desde pequeniños saía polo pobo con eles e agora gústame, pero ao lado de Jesús non me poño a bailar, que é máis novo e ten máis aguante ca min. Eu conservo a caxata que levaba meu pai e agora levaa meu sobriño. Sae de mázcara moitos días no Entroido? Sempre que podo coas visitas entre pobos, como se fixo sempre, e co fulión da Mourela pra´acá. Respeto a maneira de pensar de todos, pero eu mentres poda non falto.