Hai artigos que se escriben para xerar opinión; outros, para pasar o tempo, e ben curiosos son os que se fan para fixar unha posición desde a asunción dunha derrota. Coma este.
Porque miren o repunante que son, que por moito éxito popular que teña -do que me alegro polos organizadores, comerciantes e hosteleiros- non me lles gusta nin o Samaín nin o Halloween nin as patochadas mexicanas. Póñolles todos tres ao mesmo nivel. Unha é, seica, unha tradición céltica irlandesa antiga, precristiá; outra, a súa comercializada filla norteamericana, e a terceira, o súmmum do sincretismo relixioso sobre a base do mundo indíxena de México. Ou sexa, nada que ver connosco... o que, en tempos de globalización non quere dicir moito, pois as sociedades cambian e interaccionan... para ben e para mal. E quede claro que, nesta evolución concreta, eu sonlles, digamos, reaccionario; pois reacciono contra a moda imitativa de rexouba cos defuntos. Porque unha cousa é desdramatizar no posible as mortes, non por banalizalas ou porque a dor non exista, senón por tratar de asumir de forma educada e calma a súa inexorabilidade e irreversibilidade. Hai que afacerse a vivir de novo, pois nós somos nós e as nosas cicatrices; nós somos nós e os mortos que levamos ao lombo. E facémolo desde o respecto e a lembranza, aplicando o filtro positivo da memoria e do paso do tempo. Os que teñen a sorte de seren relixiosos, tamén desde a confianza no reencontro e na vida mellor do máis alá; e os que non o son, gardando as lembranzas de vida e tratando de sumar á propia, a bonhomía dos que van marchando.
E cada cultura ten o seu xeito de enfrontarse coa parca. En varios lugares van comer sobre as tumbas dos familiares como forma de homenaxe. Outros berran e fanse sangue azoutándose con látegos con espiñas, lembrando profetas de tempos idos... Hai de todo. Hai quen enterra, quen incinera, quen deixa os mortos a mercé dos voitres e quen, ritualmente, comía o corazón dos inimigos derrotados para facérense coa súa valentía. Nós, nada diso. Somos xente tranquila. De acordo máximo coa tradición romana e cristiá, non temos problemas en vivir cos cemiterios integrados ao redor das igrexas, moitas veces entre as casas, e penso, por exemplo, en Cudeiro. E eliminadas as vellas sobreactuacións aldeás dese carpir a berros como as choradeiras de Cangas, imos tendo unha relación pousada coa morte, pois o ser humano é o único que ten conciencia da propia fugacidade e sabemos todos que nos tocará marchar nun momento ou noutro. E por iso, para facilitar o enlace de xeracións e de tempos, os cemiterios son lugares de homenaxe e lembranza, ininterrompidamente, desde época romana. E lugar de encontro cos veciños vivos. Si. No da Vía Apia vemos as modas e gustos dos que encargaron panteóns igual que no noso San Francisco. As mortes, como os partos, doen; pero son parte da vida, e nunca motivo de risa ou troula. Porque nós temos outro tempo para o Entroido, para os disfraces, para as identidades subvertidas, para a festa rachada, para a cachucha e cocido. E por moita interese comercial e político que haxa no tema, e por moita ansia de divertimento que haxa na pospandemia, ese tempo non é este.
Pero de seguiren con esta exitosa idea, o mellor sería centrarse máis no que nos particulariza no mundo global, que é a evocación da Santa Compaña, Estadea ou Estántiga. Sábese que o primeiro director dunha película de zombis (“A noite dos mortes viventes”, 1968), George A. Romero, era fillo de galegos, e sabemos que a súa avoa lle contou moitas historias da Santa Compaña, e así, dixo el, que se inspirara.
