Un recordado escritor adoitaba sinalar, entre sorrisos cómplices, a estolidez crítica e literaria dun catedrático (igualmente recordado, conste) que perdera o tempo explicando como pode ser de noite e sen embargo estar chovendo, algo que na novela de referencia era de constatar na súa primeira páxina. Ó escoitalo máis de un quedou coa sospeita de si aquel comezo de novela era ou non era da autoría do crítico. E non, non era. Pertencía a un escritor decimonónico e compostelán apelidado Neira de Mosquera que por culpa de tal comezo veu gravemente danado o seu prestixio literario. Porén a confusión estaba creada e o dano consumado en ambos casos.
Creo que foi Manuel Vázquez Montalbán quen sinalou a importancia da primeira frase dunha novela, pero é posible que fose Juan Marsé... ou calquera outro; o caso é que o comezo dunha novela determina o espírito lector que ha concluír, ou non, a súa lectura. Dito o que antecede, ven a conto de que comecei a ler “Paraíso”, a última novela de XC Caneiro recén saída á rúa da man de Ézaro Ediciones.
Non a primeira frase proclamada esencial por Marsé ou Montalbán, pois razón darémoslla ós dous, senón que é o primeiro parágrafo enteiro o que suscita no lector ese promedio de sentimentos necesarios que o han incitar á lectura total desas catrocentas páxinas da última entrega de Caneiro. XC Caneiro, como el firma autoría da súa novela, é un gran escritor á altura dos millores da nosa literatura e, nalgún caso, superior a máis dalgúns deles. Posúe a necesaria ambición literaria da que carecen os máis dos escritores actuais. Ninguén se me alporice. Tal valoración é extensible a calquera corpus narrativo pertencente a calquera outra literatura. Esta novela pon en evidencia isto que lles estou dicindo.
Caneiro é un gran autor. Hai máis que o son na nosa fala. Mesmo dispomos doutros autores galegos que escriben en castelán e resultan igualmente luminosos. Non debemos ser renuentes en recoñecer a uns e a outros, a aqueles que escriben no noso idioma máis propio e ós que o fan no outro noso idioma cada vez máis hexemónico, madia leva.
Por iso o esforzo narrativo, a ambición literaria trasladada ás páxinas de “Paraíso” ou doutras novelas da autoría de escritores galegos en castelán deberán contentarnos a todos e todos deberemos valoralas con independencia das opcións estritamente persoais que cada un deles teña decidido. Todas son nosas, dun xeito ou doutro todas o son. Tamén por iso deberemos, como os lectores atentos que pretendemos ser, permanecer ó axexo da edición de novelas que axuden ó nunca esquecido Cunqueiro no seu desexo de que a lingua galega teña mil anos máis de vida. Créanme, é máis doado, polo menos máis habitual, que a elo axuden os escritores en moita maior medida que os académicos. E xa me entenden.
