Vexamos algunhas pelras de uso cotián, unhas por mor de normas contraditorias ou irracionales; outras por omisión e, outras, pola mala interpretación das mesmas.
Os plurales das verbas terminadas en N. No galego mais enxebre formábanse eliminando a N iengadíndolle S (xardín-xardís) e que, por segilo modelo costeiro e buscando a semellanza co portugués, perderon a súa musicalidade pola carga de nasalidade que supón a non eliminación da N (xardís). Agora, pola contra, como si a xente tivese medo de que a acusen de ter sentido común, trata de eliminar a N ou, polo menos, de reducila á mínima espresión, escribe p.ex. condear, que moi doadamente podería siñificar ser nomeado/exercer de conde; doar, que siñifica facilitar/facer fácil unha cousa, no senso de donar/dar; frear, coido si non sería mais apropiado o seu uso no sentido de aplicar gas Freón nun frigorífico, e non no de frenar, leoa (leona), etcétera.
Os plurales dos finales en L. Niste caso que, igoal có anterior, foi metido, tamén, con calzador pra asemellalo ó portugués, fixeron un pan coma unhas hostias. Istes plurales que, aparte da súa musicalidade, non tiñan unha soia esceución, ó suprimir a L iengadirlle IS, supuxo unha carga adicional de guturalismo e que, ademáis, todolos monosílabos pasaran a ser esceuciós. O curioso é que a única esceución ditaminada, e non sei por que razón, é mísil/mísiles ien troques, o non é símil/simis.
Outra costume moi espallada é a de trocar a L en R (plaga/praga) (plegar/pregar) (placer/pracer). Iste uso é o que está tras do troco dos topónimos que, na Idade Media, eran pobla e derivados pova, poboa e puebla.
Si. Vén do si latino. É común co castelán. No galego tolerábase se, coma condicional. Do mesmo xeito, sin vén do latino sine. Agora, no afán de diferenciar o galego do castelán, pasouse ó uso incorreuto de se e, por estensión o de sen e mesmo nen.
Na radio, sobor de todo, óese, todolos días, o parte metereolóxico, coa temperatura medida en graos, unha mais que palmaria incorreución, grao/gran/granación son de raigame común e denominadora do froito cereal ou asimilaciós metafóricas; grado/gradación son de distinta raigame e indican escalas iestadísticas.
Xulio. No Calendario Xuliano adicouse o nome do mes, entre Xunio e Agosto, á honra de Xulio César. Parece ser que os investigadores de campo, pra elaboura do Mapa Linguístico, atopáronse cun lugar, seica non moi bén comunicado, onde, ó citado mes lle chamaban xullo. Dahí a coidar que era o achádego do século foi todo un. Adoutaron ou, por millor dicir, adaptaron o citado vocabulo. Algo así coma o kapan kala do P. Coloma.
Derradeiro. Hai moita xente que cae no erro de usar iste termo en plural. Derradei ro é o último e final dunha serie, polo que soio pode haber un. Por exemplo, o derradeiro día da vida é o día en que se morre. Os últimos son un conxunto de varios, mais derradeiro é o último de todos.
So. É tan incorreuto coma espallado o uso de so coma o de criada pra todo. O seu siñificado é o de solo/sin compañía ou o de único na súa especie. É sustituto, eli minando, sin pudor, unha serie de vocábulos, con prosodia ietimoloxía inclusas, como soio (solo/solamente); somentes (id); soilo (sin compaña); soilán (solitario); senlleiro (soilitario/aillado).
O uso da mais difícil e antieufónica pronunciación dos numerales dezaseis, dezasete, dezaoito e dezanove, que mais parecen un resultado deportivo, en troques dos mais que tradicionales dazaseis, dazasete, dazaoito e dazanove.
A orixinal teima de rematar en oiro todalas verbas terminadas en eiro e que indican certas atividades ou o marco en que se producen (caladeiro/caladoiro). Mais, ¿qué facemos con por exemplo, Silveiro, fiadeiro, estrumeiro, poleiro, invernadeiro, etcétera? Por ser moitedume as verbas que andan trocadas na súa prosodia e mesmo na sintasis, na teima de mimetizalas co portugués, non hai espacio pra nomealas todas, mais si algunhas de uso mais cotiá, como graza (do latín gratia); parella (portugués parelha). Baralla (portugués baralho). Gañar (portugués ganhar). Danar (portugués danar. Ocorrer (portugués ocorrer). Courel (Caurel). A penas (apenas). A parte (aparte). Etcétera.
En resumo, a R.A.G. que, coma todalas academias, tén deber e obriga de recoller a lingua da rúa, limpala, protexela e promocionala, fixo todo ó revés. Fixo de cómplice necesario e respaldou, por auciónn e omisión, o invento dunha lengua híbrida ia obriga do seu uso e por iso non valen os dicionarios de sempre. Tomou ou deixou de tomar as me didas que lle pareceu, ás cóstas dos galegos e, agora, o presidente acusa á Xunta de facelo mesmo que iles fixeron ¡e non se pón bermello, oiga.
Á vista do esposto ¿quen mata o galego? Vostedes mesmos.
