Carlos Callón: "Conservamos o último escrito en galego do Mosteiro de San Clodio"

O expresidente da Mesa pola Normalización Lingüística presentou hai uns días en Ourense “O libro negro da lingua galega”, onde reúne testemuñas e documentación de cinco séculos de censura do idioma galego. Que períodos históricos abarca a súa investigación? O documento máis antigo é do ano 1480: unha indicación dos Reis Católicos para relevar en Galicia aos notarios xubilados por escribáns examinados de lingua castelá en Valladolid. Pola outra banda, o texto máis novo é de 1986, unha sentenza do Tribunal Constitucional que marca os límites do uso do galego. A que fontes acudiu? Moitos documentos e relatos persoais de libros e de testemuñas de primeira man. Acudín aos fondos documentais do Congreso dos Deputados e do Senado, ademais das hemerotecas. Aínda fica moito por investigar. Hai arquivos perdidos dos que só coñecemos polos documentos dos seus arredores. Onde había maior represión? Nos lugares onde había maior poder relixioso, político e económico. Nos conventos e mosteiros, foise impoñendo o castelán. Conservamos o último documento en galego do mosteiro de San Clodio de Leiro, do 22 de setembro de 1532: os escribáns foron desistindo do idioma nativo conforme chegaban mandatarios de fóra. Foi importante o papel da Igrexa neste proceso? Neste senso, pecou de pensamento, de palabra, de obra e de omisión. É o caso do bispo Ángel Temiño, e da súa hostilidade cara ao galego: arrepentiuse toda a vida de ter concedido unha licenza para dar misa neste idioma nunha capela da catedral. De feito, só oficiou unha vez en galego: no funeral de Otero Pedrayo. Destacaría algún caso concreto de Ourense? En 1979, varias persoas propuxeron ao gobernador civil corrixir os nomes do rueiro da cidade e, en resposta, o gobernador multounos con sancións entre as 250.000 e as 500.000 pesetas. Entre eles O Carabouxo. Cales foron as consecuencias destas iniciativas? Os que de pequenos sufriron a represión tenden a normalizar ou a quitarlle importancia ao maltrato que recibiron. En Vilamartín de Valdeorras, en 1923, Santiago Álvarez, fundador do Partido Comunista de Galicia, contaba que, por expresarse en galego na escola, o profesor, a pesar de ter “predilección” por el, golpeoulle cunha vara. Sabendo isto, é optimista? A lingua galega logra sobrevivir e ten certo prestixio. Existe un corpo social que quere que o galego se promocione e que haxa dereitos lingüísticos. Hai razóns para mirar ao futuro con esperanza.