Opinión

A outros tempos, outros aires

Recuerdo que estuve en el estadio del Couto en aquel partido y que me retrasé llegada la hora de abandonar el campo. No puedo precisar, en cambio, si se trataba del Getxo o del Eibar, el equipo contrincante con el de nuestros colores. Sé que al salir vi volcado el autobús en el que habían llegado los vascos. Exactamente volcado no, seamos sinceros. Decían que ya lo habían puesto de nuevo en pie. Al parecer la afición le había dado la vuelta con los jugadores dentro.
Igual lo soñé, así que no sé si deberé aventurarme por ese camino. Decían que para volcarlo habían hecho palanca con un par de postes de la luz, pero juro que yo no los vi por ningún lado. También por aquel entonces, Pedro Arca, locutor de la emisora local, afirmaba que Club Deportivo Orense estaba atravesando un bache económico de gran altura y a nadie le parecía mal.
Era un tiempo en que resultaba obligado escuchar, llegadas las diez y media de la noche, Palestra, revista radiofónica de los deportes, según clamaba la voz de Pedro Arcas emergiendo entre los acordes de “Barras y Estrellas” antes de recitarnos el sumario en el que Baladrón habría de obsequiarnos con una “berzas pró caldo” que siento no recordar pues no poca ilusión me haría el poder hacerlo. Créanme. En la radio se substanciaba entonces todo, al menos el domingo por la noche; al día siguiente había que leer este periódico del que yo me debí de fumar media edición al menos.
Cogía una página entera, la enrollaba minuciosamente y me ausentaba de inmediato. Llegado al cuarto de baño me sentaba y le prendía fuego a aquello que no era un habano de Vuelta Abajo pero que sí tenía vuelta de hoja, tras vuelta de hoja, y aspiraba el humo sin ánimo de tragarlo mientras hasta mi retiro llegaban los apagados sones de la radio quizá envueltos en las volutas del cigarro improvisado. Una vez pude oír que la Guardia Civil había encontrado el cadáver de un hombre con la cabeza separada del cuerpo y que, al parecer, estaba muerto. Intentaron explicarme no se qué acerca de no sé cuantas consideraciones legales que explicaban la “boutade”, pero a mi no dejó de hacerme gracia. Todavía me la causa.


La emisora estaba en un edificio que, junto con otros, ocupaba lo que es hoy la plaza que está delante de la fachada principal de la catedral en la que Monseñor Temiño asentaba su solio episcopal. Ciertamente fue aquel un Orense perdurable. Al comienzo de la calle de la Paz, en la que habían nacido Vicente Risco, Otero Pedrayo y el Xocas, se asentaba el Bazar Puga. Estaba justo en el inicio de la calle, haciendo esquina, que no la esquina, claro. Otero Pedrayo seguía viviendo en la casa número 25 de esa misma calle en la que habían nacido él y Don Vicente. También el Xocas aunque este ya en otro número.
¡Ah, Risco, Risco! Cada vez que quiero evocar el Orense que yo viví se me viene encima su figura. “Era un home moi pequeno, moi miudo, moi miope, moi lizgairo, sempre a fungar. Non era home de loita, propiamente, porque carecía de dureza. Pero moi orixinal, moi persoal, moi crítico (que) tendía a peneirar as ideas e os actos alleos e a atopar neles máis farelo que fariña” así o vía e así o describe Carbalho Calero na súa impagable Historia da Literatura Galega Contemportánea. Non sei si con moita razón.
As correccións, máis que precisións léxicas que fixo en “Leria”, no ano 1961, non dan pé a pensar en que deixara de ser quen fora respecto de Galicia e da súa realidade. Nen sequera as cartas a José Luis Varela, aquel ser despectivo e prepotente que  eu coñecín en Austin, Texas, sin que poida gardar delo memoria ecuánime. Tan mal me caeu o tal señor daquela. ¿Qué Risco fixo cousas que non debera ter feito? Claro que si. Pero ó millor foi porque non entendía que outros fixesen as que fixeron e tanto dereito haberá que lle recoñecer a un como a outros. En cuestións de catecismos, sexan laicos ou do Padre Astete, convén andar con moito tino. Tamén Otero Pedrayo ía a Leiro pra botarlle discursos ás mozas da Sección Femenina  servindo así pra que a miña tía Caarmiña mo puxera de exemplo con tal de contrarrestar a que ela consideraba nefasta influenza do meu pai.
Ourense era así daquela e, se un quere entendelo, terá que recorrir a Risco ou á xente que o arrodeu en vida. Tamén se quere entender Galicia deberá recorrir a él pois os seus textos aínda están aí. Non se sabe por cánto tempo, pero aí. Tanto é o que o país cambiou dende entón a hoxe. ¿Entenderán os rapaces de agora aquel sentemento da Terra, aquel “Nós”, aquel “Terra a Nosa” que identificou ás xeneracións que seguiron á que ideolóxicamente encabezou Risco?


É de sospeitar que non. E debemos saber que por iso non pasará nada. A outros tempos, outros aires. Tampouco a que daquela se chamaba radiofonía é xa a que foi, nin moito menos. Ademáis non creo que os rapaces de hoxe teñan que botar man das follas deste xornal pra confeccionar con elas xarutos que lle produzan a ilusión de que son amos do fume e son xa adultos. Os ritos iniciáticos son xa outros e, se estes viraron, cómo non ía virar o sentemento máxico da terra.
Os focos dos tractores esgazando o neboeiro botaron fóra á Santa Compaña; os siquiatras do 68, os antisiquiatras, non deixaron un toliño deambulando os sábados e os domingos pola rúa do Paseo; agora xa ninguén levanta a paletilla, nin hai ras na Lagoa de Antela porque nin lagoa hai xa, qué lle imos facer, meus santiños.
O mundo mudou e aínda lle queda por mudar e ó millor que nos pode suceder é que o vaiamos vendo e adaptándonos a el. Mesmo diría que adaptando o sustrato risqueano á nova realidade porque xeito algún haberá de facelo e mal non nos viría. Digoo porque a Terra, sigue estando aí e nós de momento seguimos a pisar por riba dela con paso do boi, lento pero firme, malia que xa non lle deamos a volta ós buses dos equipos contrarios. Quizáis sexa iso o que levamos millorado.

Te puede interesar