Hastra a década dos cincuenta, pouco máis ou menos, nunha sociedade que tiña no xogo da chave o deporte máis praticado, é lóxico que os intres de lecer estivesen concentrados nos xogos de salón e nos de mesa. Dentro distes, as mulleres adoitaban praticar con máis empeño as damas, parchís e a oca. Os homes, con relativamente poucos xogadores de damas e moitos menos de xadrez, tiñan máis porcentaxe de afeizón ós xogos de naipes e de dominó.
No que atinxe ó dominó, bótase bén de ver a afeizón que había porque cáseque todalas mesas dos bares e cafés eran de mesado de mármore, as indicadas pra xogar ó mesmo e onde se atentaba contra a saúde dos oídos dos clientes, por mor do ruído orixinado polo golpeo das fichas, polo donaireque se empregaba. Da cantidade de xogadores tiña que saír, por forza, una certa e abondosa calidade, da que podo acompañar un ilustrativo exemplo. Coñecín a un viaxante de comercio, valenciano e gran afeizoado ó dominó, que me dicía que il sempre coidou que Valencia era o lugar do mundo onde máis e millor se xogaba a iste xogo. Seica ista teoría véuselle a terra cando chegou a Ourense e víu o que eiquí había. Tan impresionado ficou que cando tiña que traballar a plaza precuraba alongar o posible a estadía, pra ter máis tempo de ver xogar. Chegou a vir de vacaciós pra poder adicarlle máis tempo a súa diversión preferida. Dicía que, pra un afeizoado coma il, Ourense era algo así como a Capela Sixtina do dominó.
O acostumado era xogar as consumiciós, na primeira partida, que podía ser a cara de can, ou a dúas das tres millores, coma no tenis. Despois, podíase seguir na mesma ou xogar á garrafina ou o chamelo, onde se xogaban cartos. Dos cafés máis adicados a istes xogos, lembro especialmente o Imperial, en Capitán Eloy, e o Peña, na plaza do Ferro. As partidas de catro eran as que amosaban o talento, ou falla dil, dos xogadores. Pódese dicir que había grandes xogadores -e moitos que creían selo- na maioría dos estabelecementos onde se xogaba. Mais, pódese dicir, sin medo a trabucarse, que o millor do millor concentrábase no Café Cantante La Bilbaína e no Café Madrid, ambolos dous na mesma beirarúa da rúa do Paseo.
Dos xogadores que eu coñecín, había dous que salientaban por riba de todolos outros: o Camilo Liz, entrenador de fútbol da Ponte, e o Fernan do Agudo, da Villa Valencia. Eran moi similares salvo nunha cousa: o Liz, cando unha xogada podía decidir o trunfo do xogo ou, tal vez, da partida, parábase, recreaba mentalmente o proceso das xugadas, analizaba e decidía. Si había posibilidade, era raro que a non aproveitase. O Agudo facía o mesmo, mais a velocidade supersónica polo que era, sin dúbida, o millor. O Mario xordo Fábrega, campeón de billar e un dos millores xogadores de dominó, dicía que non era posible avaliar o que daba de si a cachola do Agudo no que atinxe a iste xogo.
Sin menospreciar a ningún, eu gorentaba moito xogando con, ou vendo xogar, o Liz io Varelita da Ponte. En Ourense, coa súa infinda calidade e cantidade, a parexa mítica cáseque imbatible, era a formada polo Agudo io Xordo. Polas noticias que teño, don Camilo Liz aínda vive, afortunadamente, nunha capital andaluza. Pra il, desde eiquí, un entrañable saúdo.
