Fátima Delgado: "Para min, Florencio é un faro, o meu maior referente xunto a Rosalía"

O poeta Florencio Delgado Gurriarán, nado en 1903 en Córgomo (Vilamartín de Valdeorras), e obrigado a exiliarse a México trala Guerra Civil para escapar da represión da ditadura, será o gran protagonista do Día das Letras Galegas 2022. Esta nova non é froito da casualidade, senón que chega despois de décadas impulsando a súa candidatura para poñer en valor a obra dun escritor que tamén exerceu como tradutor e articulista e formou parte activa do Partido Galeguista de Valdeorras. A tamén poeta Fátima Delgado, descendente do homenaxeado, tivo a Gurriarán como un referente desde a súa infancia e recibiu con ledicia este recoñecemento da cultura galega, que servirá para recordar e reivindicar a figura de quen a Real Academia Galega definiu como “un extraordinario activista cultural”. Como son os seus primeiros recordos del? Eu crecín escoitando historias sobre o tío Florencio, padriño do meu avó (tamén chamado Florencio no seu honor) e da súa familia en México. Tíñalle moito cariño á miña nai. Carteáronse moitas veces e, de feito, visitou Galicia cando ela estaba embarazada de min. E o meu avó sempre contaba que se sentaban xuntos a cantar o himno galego e como era un home moi animado e alegre. Tiñamos a casa chea de libros asinados por el e pouco a pouco foi crecendo a miña curiosidade. Contáranme que fuxira do país vestido de cura, primeiro a Castela, despois ata Portugal e Francia, para finalmente recalar en México. A min todo isto, naqueles tempos, parecíame unha especie de conto e non sabía se eran certo ou non. Achegueime aos seus libros na miña adolescencia. Teñen un estilo refinado, pois Delgado Gurriarán recibira una formación moi culta, e polo tanto eran complicados de ler, pero aínda así me gustaban, porque falaba de cousas que eu xa coñecía del. Foi entón cando comecei a escribir poesía, coma o tío Florencio. E, aínda que a nosa poesía é moi diferente, todos os seus libros e cartas anímanme a expresar canto amo a miña terra a pesar de estar lonxe, xa que levo moitos anos vivindo en Madrid. Para min, Florencio é un faro, o meu maior referente xunto a Rosalía Que significa a figura de Gurriarán para vostede? Na familia témolo coma un deus. Lembro buscar o seu nome nos libros de Lingua e Literatura Galega da EGB entre os poetas da natureza, para subliñalo. Pero penso que só o atopei nun deles, que aínda gardo no trasteiro. Agora seguro que aparece nos libros de texto, pero naquel entón non era moi coñecido. Este país aínda ten unha débeda cos seus exiliados e o seu labor. Cal foi o seu maior mérito? Eu penso que en xeral, ao ter que marchar e permanecer lonxe da terra (por moito que se diga da morriña), a xente esquécese do seu. Pero el continuou escribindo en galego e pertencendo ao Partido Galeguista, converténdose no estandarte da poesía de Valdeorras e a louvanza desta terra. Traballou ademais unha vertente moi crítica coa política e o franquismo, as inxustizas... Tiña moita empatía co sufrimento, lembrando a Rosalía de Castro cando falaba dos emigrantes. Ademais, foi un lector ávido dos clásicos, de autores galegos, casteláns, franceses…. Traduciu moitas obras inglesas e francesas ao galego. Pero el foi, ante todo, poeta. Escribiu poesía desde moi novo, como parte da corrente “ilozoísta”, que dá vida á natureza. E, a pesar da distancia, escribiu con exactitude e precisión sobre a natureza de Córgomo. El sempre estivo moi vencellado a Valdeorras, ata que tivo que marchar para non converterse nunha especie de Lorca, e sempre mantivo o contacto tanto a través da literatura como das cartas cos familiares. Eu mesma síntome igual. É un sentimento no que se magnifica o amor pola terra. Cal das súas obras considera máis valiosa ou destaca entre as demais? “Cantarenas”, libro que recolle algúns dos seus máis importantes poemarios. Aparece a poesía da natureza e da nosa xente. O teño sempre comigo. En xa 60 edicións do Día das Letras Galegas, é só o undécimo premiado nado na provincia de Ourense. O caso de Ourense é moi curioso, porque ademais penso que esta é unha terra moi prolífica en poetas e escritores de todo tipo. Pero o mellor das Letras Galegas é que nunca é tarde para descubrir novos autores e autoras, cando sobre todo faltan moitas mulleres por ser galardoadas. Agora que se acadou o Día das Letras para Florencio, eu como muller o próximo que apoio é que aparezan máis mulleres escritoras, como Pura e Dora Vázquez. Porque as mulleres tamén escriben e escribiron, e a moitas nin as estudamos. A literatura galega, en xeral, é moi rica pero descoñecida. Como valora agora todo o apoio amosado ao longo de tantos anos pola súa candidatura? Levábase moito tempo pedindo as Letras Galegas para Florencio. Xa a comezos deste século houbo unha candidatura apoiada por grupos políticos e institucións académicas que anduvo moi preto de acadar o obxectivo. A xente do pobo de Córgomo e da comarca de Valdeorras seguiu insistindo, até dous dos fillos de Florencio en México viñeron de visita. Pero, co paso do tempo, perdeu forza a iniciativa ata que colleu impulso de novo desde 2016 grazas ao labor de Débora Álvarez Moldes, que dirixe a asociación “As letras de Florencio” e artellou a creación da “Irmandade de Florencio”. O ano pasado xa se quedou a piques de logralo. Polo tanto, xa era agora ou nunca. Era un pouco desesperante. E como se sentiu cando soubo que Gurriarán sería o homenaxeado deste ano? Cando recibín a noticia estaba encantadísima. Chegoume por Débora. Mandou unha mensaxe que dicía: “Conseguido”. E todo o mundo comezou a escribirme. Despois xa chegaría a confirmación oficial na web da Real Academia Galega. Foi moi emocionante.