Café de Redacción

Miranda: “Hoxe Galicia é terra de oportunidades para os galegos no exterior”

Entrevista con Antonio Rodríguez Miranda (secretario xeral de Emigración), Diana Pereda (técnica da  Oficina Integral de Asesoramento e Seguimento ao Retorno) y Mariana Doldán (emprendedora e retornada dende Uruguai)

O secretario xeral de Emigración, Antonio Rodríguez Miranda, explicou en Telemiño xunto a Diana Pereda, técnica da Oficina Integral de Asesoramento e Seguimento ao Retorno, e Mariana Doldán, emprendedora e retornada dende Uruguai, o programa “Galicia Retorna”, tratando en profundidade a problemática á que se enfronta os galegos do exterior que volven á comunidade e como solucionalos. 

¿Que é a estratexia “Galicia Retorna”?

Antonio Rodríguez: É ese mecanismo de traballo que ten o Goberno galego e agora xa podemos dicir Galicia, porque xa é unha cuestión de país, para tratar de dicirlles aos galegos do exterior que hoxe Galicia é un sitio de oportunidades, que se veñen aquí van a estar acompañados, imos tratar de facerlles as cousas máis sinxelas e hoxe é o momento de vir aquí, porque coas condicións económicas e sociais que ten Galicia, pode acollelos do mesmo xeito do que os acolleron os países aos que foron. 

Como xorde a idea do programa?

A.R: Galicia leva moitos anos, dende o inicio da historia autonómica, traballando cos galegos do exterior, estando moi preto de todos eles e axudando as familias para que eses novos galegos que nacen no exterior sigan mantendo os vínculos con Galicia, dos cinco mil galegos que temos fóra, o 80% xa naceu no país no que viven. No momento no que pensamos como conseguir que veñan, decatámonos de que isto non podería ser só traballo da Secretaria Xeral de Emigración, senón que tería que ser un traballo do conxunto do Goberno galego para que eses galegos volveran, e cando chegaran, tiveran as cousas máis sinxelas. Dentro de todo iso, démonos conta que había algo que era fundamental, que era crear unha unidade que sexa un lugar de referencia única para que, dende alí, cuns técnicos axeitados, poidan acompañar a todas as persoas que volvan.

Nesta estratexia, de que maneira se lle facilita o retorno aos galegos que pensan en volver?

A.R: Axudas temos moitísimas, é imposible enumeralas todas agora porque estamos falando dun cento delas. A aquel galego que volva, podémoslle axudar e orientar dende o momento no que toma a decisión no país dende o que quere vir e, cando chega aquí, ten un apoio no ámbito laboral, educativo, social, sanitario e, sobre todo, nese acompañamento cotián para facer os trámites máis sinxelos que un ten que facer cando un chega a un lugar novo. Nos diso sabemos moito porque nas nosas familias temos persoas que marcharon a Europa ou a América nalgún momento e saben o que lles pasou cando chegaron alí. Pois agora na volta, eles teñen que sufrir ese proceso custoso, pero menos se están acompañados.

De que maneira se establece a conexión con quen quere volver?

Diana Pereda: El inicio de la relación comienza porque ellos contactan con nosotros desde su país de origen preguntándonos como funciona el programa “Galicia Retorna”. Nosotros les damos unas primeras indicaciones, les asesoramos sobre los trámites iniciales que tienen que hacer antes del retorno, sobre los trámites que tienen que hacer aquí, sobre los distintos apoyos que tenemos, les damos una dirección y unos teléfonos de contacto y, a partir de ahí, se inicia el contacto y tarda mucho en finalizarse porque, una vez que retornan, somos su referente para todo. Ellos necesitan un acompañamiento porque es una montaña rusa de emociones, ya que quieren venir, pero tienen que partir de cero. Cada persona es un mundo y les tenemos que explicar los recursos que tenemos, que son diferentes dependiendo de las características y las edades.

Eses primeiros trámites, son os máis complicados?

D.P: Son trámites, simplemente hay que hacerlos a tiempo y saber en qué organismo tienes que realizarlos, no tienen complejidad si se hacen cuando se tienen que hacer. El problema es cuando la gente viene sin nada, que eso ocurre muy a menudo, y vienen hasta sin la partida literal de nacimiento, con lo cual no pueden hacer ni el DNI y, a partir de ahí, todo es una complicación porque son demoras temporales hasta que ellos reciben la documentación que necesitan para ponerse a tramitar. No hay dificultad, salvando la que luego pueda tener cada país en caso de ilegalizaciones de documentación, pero la dificultad es simplemente el desconocimiento.

Prestades un servizo moi personalizado

D.P: Es que no puede ser de otra manera por dos razones. La primera es que tienes que escuchar al que tienes delante, es la única manera de saber cuál es la situación de cada persona, en función de eso los recursos van a ser distintos, en qué ámbito los tienes que apoyar también va a ser diferente y conocer la característica personal de cada componente de la familia. Por otro lado, está la parte emocional, que es fundamental porque se sienten en tierra de nadie, ya que, como nos dicen cuando vienen aquí “allí éramos los gallegos y aquí somos los de fuera”. Por eso, la oficina es un acompañamiento para ellos  y, de hecho, cuando ya has hecho el acompañamiento hasta el final y causan baja porque ya están funcionando de manera autónoma, vuelven porque se les brinda un apoyo que ellos agradecen. Lo que se hace realmente es tratar de que conozcan el entorno en el que se mueven para tener un día a día ordenado.

Cal é o maior medo que traen?

D.P: Se me ocurren casos donde tienen miedo al tema de la escolarización de los niños. Hay otros casos donde tienen miedo de no haber podido traer los diplomas legalizados de su país para poder homologar aquí porque, aunque hayan hecho un esfuerzo formativo en su tierra para tener una cualificación, aquí parten de cero, entonces se encuentran un poco perdidos.

Mariana, como tomas a decisión de vir?

Mariana Roldán: Tenía 25 años cuando vine en el 2019 y para mí Galicia no era desconocida porque pertenecía a la comunidad gallega de Uruguay. Desde que yo vine en 2011 a los campamentos de verano, me quedé enamorada y dije: “En este lugar yo tengo que vivir en algún momento y tener la experiencia de haber vivido donde vivieron mis abuelos”. Vine en el 2019 motivada por el máster, que era un poco la excusa y la ayuda porque no es sencillo dejar todo e irte por lo económico y lo emocional. Yo vine sola, a los 25 años me creía que tenía el mundo comprado y no, hay cosas que son más difíciles: muchos trámites de golpe, te ves sacando cita para cosas de las que no tienes ni idea, te encuentras con que el gallego se usa mucho y uno no tiene tanta familiaridad como pensaba. Es un paso complicado, pero yo animo a todos los que me consultan a vivir esta experiencia y luego ya es tu decisión si te quedas o no.

O teu proxecto de vida agora mesmo está en Galicia.

M.D: Yo vivo en Ourense desde hace tres años. La ciudad tiene muchas ramas distintas, pero en cuanto a salida laboral me empecé a ver acotada, dentro de lo mío veía que no tenía tantas salidas como pensaba. Entonces, descubrí que estaba la opción de hacerme autónoma y que eso me daba una libertad total de trabajar en cualquier sitio y siento que no tengo barreras. 

Cal era o teu maior medo?

M.D: Mi familia, sin ninguna duda, esa sensación de sentirse desamparada, pero cuando llegas aquí hay una red de contención muy grande. Trabajo en Jóvenes Migrantes, que es una asociación que es para hacer familia cuando vienen los momentos complicados.

A Secretaría ten moitos piares como as becas.

A.R: Hai unha cousa que está clara, nestes momentos actuais nos que a situación de Galicia permite dicirlle aos galegos do exterior ‘vinde que agora Galicia pode acollervos’, había que ter a quen chamar. Se eses galegos do exterior tiveran rotos os vínculos con Galicia non volverían. A Administración autonómica sempre estivo coas familias con programas como os campamentos para que eses mozos que nacen no exterior veñan e coñezan Galicia e estean en contacto con mozos de aquí. Tamén cos maiores, de feito, nestes días pasados tivemos aquí máis dun cento de persoas de ata 93 anos e, a eles tamén os axudamos porque son os que mellor trasladan aos seus netos no exterior a súa querenza por Galicia. Para todos eles, a estratexia “Galicia Retorna” ten algo no que os pode axudar: non hai límite de idade.

¿Falamos de dous perfís moi diferenciados, por un lado os retornados de Europa adoitan ser os maiores que chegan coa xubilación e os que chegan de América non son tan maiores?

A.R: En América, hai moitas menos persoas que veñan xubiladas ca en Europa, pero en Europa a maioría dos que volven tamén son persoas en idade laboral, o 80% teñen menos de 65 anos. Destes, o 60% ten menos de 45, é dicir, están en plena idade laboral, pero si, a proporción de persoas xubiladas é máis alta nos que volven de Europa ca nos que volven de América.

Obligan as técnicas que usan na oficina a ter unha formación moi transversal?

D.P: Si, de hecho somos un equipo multidisciplinar, cada una tenemos una fortaleza, trabajamos todas todo, tienes que conocer los recursos de una forma amplia, por ejemplo, cuando es del ámbito social hay cosas que nosotros no podemos hacer y tenemos que derivar, pero tenemos que saber a quién. Así con cada uno de los ámbitos.

Quen forma parte da oficina en Ourense?

D.P: Estamos actualmente tres tipos de perfiles: jurídicos, trabajadores sociales y orientadores laborales.

A vivenda adoita ser unha das principais preocupacións, é un dos principais obstáculos para quen chega de fóra?

D.P: Es uno más. Yo creo que el principal obstáculo es el tema de la formación porque los que son de fuera de Europa, de algunos países como Cuba, les cuesta muchísimo venir con la parte de la formación, entonces ponerse a trabajar les es muy complicado, a veces más que encontrar alojamiento, por lo que si tenemos que contactar con alguna entidad del tercer sector que pueda tener recursos residenciales también lo hacemos en algunas ocasiones.

Hai máis axudas para os que queren emprender?

D.P: Por supuesto que se apoya esa iniciativa. A mí me sorprende la capacidad emprendedora que tiene la gente que viene de otros países, son emprendedores por naturaleza, es algo bastante habitual que quieran emprender. Lo que hacemos es ver en qué terreno nos movemos, cuál es nuestro punto de partida, con qué apoyos contamos, dónde vamos a obtener los recursos que nos faltan, vamos a elaborar un plan, ponemos todo sobre suelo y empezamos a construir.

Chegaches en 2019 e en 2020 ven a pandemia, como foi ese momento?

M.D: Estaba en pleno máster, esto fue en marzo del 2020 y el máster acababa en julio. Me pilló en medio de ser estudiante, ser becada, el miedo de qué va a pasar, si en algún momento vamos a salir y con mi familia lejos y sin saber si me decían la verdad y estaban realmente bien o me estaban protegiendo. Fue una carga emocional grande, pero fue uno de los motivos por los que me quedé, por ver a Galicia maravillosa, ver que había salido el sol, ya no llovía y empecé a ver que tenía muchas oportunidades aquí. Además, había construido unos lazos con mis compañeras de piso y todo eso me sirvió como incentivo para quedarme.

Segues tendo a sensación de que alí eras galega e aquí eres de fóra?

M.D: Sí, totalmente. Yo aquí pertenezco a la asociación Rebulir, bailo música y baile tradicional y soy la uruguaya del grupo, me cuesta todavía hablar gallego y les hace gracia mi acento. Allí, era la gallega, la que baila muñeira, la que come tortilla. Parece una mentira, pero no eres ni de aquí ni de allí pero eres de los dos sitios al mismo tiempo.

Te puede interesar