Homenaxe de Antonio Palacios a Galicia en Madrid

O actual Palacio de Cibeles de Madrid, antigo Palacio de Correos y Comunicaciones, foi inaugurado o ano 1919 polos reis Alfonso XIII e Victoria Eugenia. Dende 2007 alberga as dependencias municipais do concello. É obra dos arquitectos Antonio Palacios Ramilo, natural de Porriño, e do seu socio e antigo compañeiro de estudos, o donostiarra Joaquín Otamendi Machimbarrena. O edifico foi declarado Bien de Interés Cultural en 1993.

A modo de paréntese no asunto que tratamos, dicirlles que Palacios ten a súa principal vinculación coa cidade ourensá a través da redacción dun proxecto nonato: a creación dunha gran praza con edificios complementarios diante da fachada principal da catedral de San Martiño, nos tempos do bispado de Florencio Cerviño. Como saben, a explanada actual deseñada por Pons Sorolla, moi diferente da proxectada por Palacios, non se materializou ata os inicios da década de 1980. O proxecto de Palacios foi publicado en 1928 no “Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos de Orense”.

O caso é que o sobre a porta da fachada principal deste edificio, cargado dun eclecticismo particularmente neoplateresco e da profusa ornamentación que caracterizaban as arquitecturas daquel entón, loce un curioso brasón ben visible

Pero deixemos a cidade e volvamos a Madrid. Alí o arquitecto Palacios, co seu socio Otamendi, gañou o concurso para proxectar e edificar o novo pazo. O caso é que o sobre a porta da fachada principal deste edificio, cargado dun eclecticismo particularmente neoplateresco -se ben especialistas lle atribúen un estilo propio- e da profusa ornamentación que caracterizaban as arquitecturas daquel entón, loce un curioso brasón ben visible. A particularidade é que contén o escudo de Galicia dentro do de España. Aparece nun escusón -pequeno escudo que se representa no centro dun escudo heráldico- focalizando a súa peculiar interpretación do dito escudo de España. Días atrás, mirando textos sobre a conveniencia de conservar elementos heráldicos máis ou menos recentes nos edificios, lía un escrito de José Luis Sampedro Escolar, académico numerario da ”Real Academia Matritense de Heráldica e Genealogía”. Versaba, entre outros asuntos, sobre tal brasón, que describe con detalle. Segundo o académico e a lóxica heráldica, o brasón incumpre moitas condicións da armería máis ortodoxa por moitos dos elementos que introduce, asunto no que non entraremos agora. En todo caso permanece o escusón coas armas de Galicia, o cáliz xunto coa representación das sete provincias galaicas -Santiago, Betanzos, Mondoñedo, Tui, Lugo, Ourense e A Coruña- anteriores ás actuais, centrado no escudo de España, o que J.L. Sampedro interpreta como unha inclusión das “...armas, tradicionalmente discutidas, del reino de Galicia, sin duda tributo del arquitecto Palacios a su Porriño natal”. A representación de Galicia, pese o pequeno tamaño que proporcionalmente ten o escusón, sitúase nun lugar central, preeminente, entre as armas de Castilla, León, Aragón, Nápoles e Granada. Ten ademais a particularidade de substituír as habituais flores de lis dos Borbón-Anjou na representación heráldica tradicional do escudo de España.

Pois aí queda para a posteridade a homenaxe que Antonio Palacios Ramilo dedicou a Galicia en Madrid no brasón do Palacio de Correos y Comunicaciones, nunha cidade cuxo concello declarou o 2024 “Año Antonio Palacios”. Alí o arquitecto deixou para o futuro, ademais de numerosas vivendas de particulares, obras como o Banco Mercantil e Industrial, el Antiguo Hospital de Jornaleros, o Círculo de Bellas Artes, e como non, o escudo de Galicia.