Habelencioso versificador, neotrobeiro con aires vangardistas, poeta de loita cando foi mester
En Florencio Delgado Gurriarán, (Córgomo, Vilamartín de Valdeorras, 1903), ao facelo heroe deste Día das Letras, a RAG, entendo, recoñece a todos os escritores galegos que se forxaron na emigración forzosa (pleonasmo na meirande parte dos casos), froito dunha guerra civil tan arrepiante que oxalá teño feito de vacina para sempre xamais.
Isto do galardón colectivo ten antecedentes diversos, un ben chamativo cando se lle dera o Nobel a Vicente Aleixandre; Alberti era comunista de máis para que nel se recoñecese á mal chamada “Generacion del 27” (en puridade “Grupo poético del 27”). Con iso non minusvaloro a poética de Delgado Gurriarán; habelencioso versificador, neotrobeiro con aires vangardistas, poeta de loita cando foi mester, eivado en todo caso como escritor e persoa pola circunstancia bélica que o levara, logo das estadías lusa e francesa e no territorio republicano (a sublevación apañárao en Galicia, co risco evidente para quen como el militaba no galeguismo), a México. Paréntese para loar aquel presidente humanista, chamado Lázaro Cárdenas, mans xenerosas para acoller republicanos como faría o Chile de Pedro Aguirre, un home tan exemplar que tiña como lema “Gobernar es educar”, que non é mala consigna, axudado no seu labor de acollida de refuxiados por Pablo Neruda.
Cando marcha para México o poeta valdeorrés xa tiña certo nome no mundiño literario galego por causa de “Bebedeira” (1934), un libro de poemas vitalista, moi ao Omar Jhayyam, aquel poeta grande, tan persa como báquico, que bebía ben, que bebía a grolos cheos de pureza, tamén de exaltación dos corpos en estado nidio, non como Poe, Baudelaire ou Fenando Pessoa, autores xa que logo dunha poética excelsamente turba (e por momentos mareante). Non así a bebedela ou bebedeira de Florencio Delgado Gurriarán, quen non precisaba daquela de argumentos políticos como causa e razón literarios. O seu era, simplemente, poesía da boa, nutrida dun naturalismo poético adobiado cun galego lanzal para prestixiar, aínda que non se trate dun libro de propaganda comercial, os froitos da uva fermentada dos seus dominios. Desta maneira Delgado Gurriarán adica o seu libro primixenio “Ás retortas cepeiras, barroco motivo da verde sinfonía do meu val; ao viño de Valdeorras, que é o mellor viño do mundo.”
Logo, xa se dixo, a turbulencia bélica, que supuxo para o poeta o trauma consabido, aínda que non tan nefasto como para outros; de feito a súa presencia en México faría do serodio mulleriego, esposo e pai de familia. E voltaría á Terra, faríao antes o seu libro “Galicia infinda” (1983), no tardofranquismo, abertas algunhas portas que non o sistema aquel. E consta a presencia do de Córgomo en Santiago de Compostela, na misa en galego do 25 de xullo de 1968, e disque chorara conmovido co verbo do Padre Seixas, fiel membro dun seitor da Igrexa que apostaba pola nosa lingua con maior radicalidade, moito me temo, que agora. El será que había cregos, nada pardobazanescos (dígoo polo que se deixa ver en “Los pazos de Ulloa”), que liscaban do que hoxe chaman “zona de confort”. Hoxe hainos sen dúbida, mais andan un pouco “missing”, digo eu. Non son, desde logo, da liña do Bispo Lago González, el tamén heroe do Día das Letras ou aquel Monseñor Araújo, de Pereiro de Aguiar, quen deixara nobre impronta no Ferrol do tardofranquismo, tamén no 10 de marzo de 1972, cando foran asesinados os obreiros, Amador e Daniel, crime do que veñen de cumprirse os cincuenta anos. Delgado Gurriarán voltaría en tres ocasiòns a Galicia, a segunda e a terceira xa en democracia, para morrer, o seu corazón tan ferido, en Fair Oaks (California), en 1987.
Xa que logo o poeta tivo ocasión de romper de algunha maneira o exilio (outros, moitos outros ficarían para sempre en terra estraña), tamén de reconciliarse de algunha maneira coa monarquía borbónica, representada daquela por Juan Carlos I, o que o levara a un chamativo diálogo, por persoa interposta, non outro que Xosé Gayoso Díaz, o seu embaixador en Galicia para asuntos literarios, dinos Xesús Alonso Montero en “Florencio Delgado Gurriarán. Poeta na terra, na guerra, no exilio” (Editorial Galaxia), o mellor libro provocado pola efemérede, con Sabino Fernández del Campo, da Secretaría da Casa do Rei, a propósito da pertinencia da publicación, por Ediciós do Castro, dun poema inxurioso contra da monarquía “anterior”. De Delgado Gurriarán fica por saber moito. Tamén do que opinaría da deriva “juancarlista”. Tamén da recente polémica sobre se o “Día das Letras Galegas” non debería ser adicado tamén a autores vivos (hoxe, como sabemos, os homenaxeados teñen de levar, cando menos, dez anos na cova).
E eu penso que a idea é moi peregrina. Tanto como a Galicia homenaxeada este ano a través de Florencio Delgado Gurriarán. E é que se xa hai liorta e “discrepatio” cos mortos, o “caso” Carvalho Calero, vinte anos agardando polo seu Día, un disparate. Imaxinen, pois, as polémicas e –mesmo- labazadas entre os “vivos” ou cos tres ou catro “negociados” que os representan. A caraba (en bicicleta).
