Opinión

O frasquiño de Zweig

Non sempre leo, nin teño que ler, vellos autores e textos antigos. Estes sempre poden ser novos. Sempre poden ser de actualidade. Ou tal penso eu. Os de “actualidade” adoitan durar unhas semanas. Logo esvaense. Pasa o mesmo cos artigos. Os que son realmente de actualidade son aqueles que podes ler á volta de anos e anos; por exemplo, os de Vicente Risco recollidos no seu “Libro de las Horas”. Tamén os de Julio Camba, noutro orde de cousas.

O de Risco téñoo nunha vella edición do 1961 -as edicións sempre poden ser vellas- feita que foi por Gráficas Tanco nese ano de graza, onde vai a data. Acabo de rescatala do andel no que conservo os libros máis amados. Calquera día falarei del, pois nel aprendín cousas que aínda hoxe son vixentes pra min. Vixentes e actuantes.

Porén dicíalles que non sempre teño que ler ese tipo de libros. Teño? Pois si, teño. Non hai cousa que me irrite como me irrita considerar choqueiro iso que dicimos tantas veces: “Marcho, que teño que marchar”, como se non o puideramos dicir doutro xeito. Pois si. Si podemos. O idioma é o abondo rico como pra nos permitir tal cousa. Non debemos esquecer que o verbo ter ten, na nosa fala, carácter de indicar obrigatoriedade, de significar deber. O que non sería moi enxebre sería dicir “marcho que debo marchar”. Velai ten o lector atento un exemplo de castrapización elocuente que lle permita dicir, sen un sorriso cómplice, que marcha porque ten que marchar.

Pero falabamos de libros novos. Novo é, en castelán, o que contén os xa vellos textos -pero tan actuais, caragho!- escritos nos “Diarios (1931-1040) por Stefan Zweig en edición de Jesús Blázquez publicados por Ediciones 98. Arrepía ir léndoos e parangonando o sucedido naqueles anos ó tempo de ir parangonándoos cos actuais.

Indo Zweig de París a Londres o 27 de setembro do 1935 escribe, alá polo final da súa páxina 60, advertindo ó lector que “non debes esquecer que tamén ti es un cidadán, case que máis propiedade do Estado que de ti mesmo!; recorda humilde as cerimonias que teñen sido ideadas na nosa pequena Europa pra poder cruzar a santa nada dunha fronteira”.

Da segunda parte da advertencia poderemos responsabilizar á pandemia, se así o queremos e porque así pode ser. Pero as recentes tensións entre a raia polonesa e rusa recordan moito, na segunda advertencia, moito, ós prolegómenos que tan ben describiu Martín de Gard na súa excepcional “Os Thibault” pra nos facer ver as tensións previas que habían levar ó conflito coñecido como a Primeira Guerra Mundial; ou sexa, a aquel prólogo do ascenso do nazionalsocialismo e consecuentemente á Segunda Guerra Mundial, afortunadamente gañada polos Aliados e perdida, según eu o penso e sinto, por Adolf Hitler. Hai máis concomitancias, claro, e máis coincidencias.

Pola páxina 69 do mesmo libro e nos primeiros días de agosto do 1936, Zweig visita Vigo e cóntanos o que ve: “A cidade está chea de milicia con relucentes uniformes e disciplina case alemá; traxes de mariñeiro azuis ou caqui e morrións. Entre eles hai rapaces de trece anos, armados cun revolver, que zangaranean pintorescos xunto os muros na agarda de seren fotografados (...) moitas das xentes do pobo non locen os distintivos roxos dos fascistas”. Non é que esas estampas as vexamos hoxe polar nosas rúas. Tampouco non se viran antes deses meses do verao do 36, Pero si vemos nos xornais e nos telexornais diatribas e ditos, lamentos e prognósticos que si nos poden recordar ós que tiveron lugar aínda non fixo un século. Seguimos?

Na páxina 100, o sábado 9 de setembro do 1939 Stefan Zweig confesa “non ser quen de ver nada que poida impedir o comezo da verdadeira confraglación. Pola tardiña escoito o discurso de Göring; teño que admitir que o encontro apaixonante -populista, hábil, con toda sorte de retórica, ameazas, ofrecementos, chistiños e sensiblerías- unha excelente peza demagóxica”.

Conde_26

                                                                                                       José Paz

Servidor non escoitou, nin leu anosado, traducido, a ningunha das dúas linguas que manexa con certa soltura, ningún discurso de Göring. Pero todos nós temos podido escoitar, ó longo da lexislatura actual, a XIV dende o advenimento da democracia, intervencións de esta ou semellante índole.

Chegada a páxina 120 das 134 que ten o seu “Diario” Zweig sinala que “o crime máis horrendo de Hitler é ter elevado a mentira e maila estafa a unha posición respectable mentres se denomina arte de gobernar e vivir ó que se xulga criminal dende hai milenios”. Unha frase despois Zweig escribe estoutra: “Xa teño preparado certo ‘frasquiño’ previndo que poida suceder calquera cousa”.

Eiquí chegados non é cousa de recordar que, ben pouco máis tarde, febreiro do 41, xa en Brasil, vivindo en Petrópolis, Stefan Zweig, fixo uso do frasquiño, bebendo del e dándolle de beber á súa segunda esposa. Atopáronos ós dous deitados xuntos, enriba da cama, como se estiveran plácida e amorosamente durmidos, mortos, malia a cálida e cariñosa acollida que lle dispensaron os brasileiros.

Si pode selo, en cambio, reflexionar no feito de que nós esteamos podendo atravesar circunstancias que, se non iguais, si poden facernos recordar aquelas. Máxime se temos en conta o que aínda nos depara a sexta chegada da covid, máis aínda se consideramos a desfeita que nos agarda á volta cando a crise enerxética e por se acaso os anunciado e indesexable desabastecemento nos azouta. Non somos nin xudeus, nin somos alemáns. Pero somos xentes como aquelas outras persoas que viviron a auxe do nazismo e padeceron non so a hexemonía nazi senón tamén as miserias da guerra.

Te puede interesar