Con flores a Luísa

O “Día das Letras” é un choio tan especial, tan noso, tan de lecer obrigado (isto semella un oxímoro, e non obstante ten un aquel de pleonasmo, ben mirado), que diante del compre chantar no ceo unha chea de foguetes; en Neda, o meu berce, hai unha pirotecnia, a de Millarengo, xeitosa e axeitada lá no monte, entrando pola Cruz do Pouso. Unha fogueteira que non viría nada mal para chimpar eses asuntos de sete estalos que conmemoran un dos nosos días autonómicamente sacros.

Non abonda con incorporar neofalantes se estes non acompañan as súas boas intencións, esas que empedran o inferno, cun emprego axeitado da lingua que pretenden exaltar

O outro, o Día da Patria Galega, o 25 de xullo, lástima fora, cando os vellos galeguistas, algúns dos mellores, ourensáns, ceibaban as arengas. Tempos. Como cando este “Día”, nado en 1963, era pretexto, alibi, coartada, para camuflar, primeiro, logo, a raíz da chegada da democracia, expresar libremente uns sentimentos a prol dunha lingua desprezada. Por suposto por quen, sendo galego, pretende aldraxar o noso idioma nacional. (Unha anécdota: o outro día, en Madrid, na presentación dun libro, escrito na lingua celebrada, xunto coas súas letras, o 17 de Maio, increpoume un mamalón vigués, asiduo nos programas “do corazón”, coa súa lingua viperina, co seguinte orneo: “¡Hable usted en castellano!” O conto é que eu estaba a falar con outro nachiño, nin sequera co tipo este, cacaseno operadísimo.) Mais tamén coa xentiña que finxindo expresarse en galego, fauna política sobre todo pero algún que outro escribidor, esnaquizan o idioma de Don Ramón Otero Pedrayo, ese cumio altísimo, ata múdalo nunha parodia, nun espantallo calcado do español máis ruín e chafalleiro. Que, dígase de novo, o noso idioma precisa dunha excelencia que andan a negarlle moitos dos “parvenu” idiomáticos. Que non abonda con incorporar neofalantes se estes non acompañan as súas boas intencións, esas que empedran o inferno, cun emprego axeitado da lingua que pretenden exaltar. (Lembro aquel nacho que querendo tomar partido polo idioma ata entón por el ignorado, foi onde seu avó, tan enxebre como a “Muiñeira de Chantada”, con este saúdo: “¿Qué tal, “abolo”?” Claro, o menda pensou que si “pueblo” é “pobo”, “abuelo” tería de ser “abolo”) Logo están os “puristas” que non queren que o “Día das Letras” sexa laborable, Será por non mudar en extraordinario o que tiña que ser habitual. Isto se eses “puretas” non son dos que se queixan de que non hai nada para que, unha vez que se deixa ver algo, botalo abaixo para seguir laiándose. Ollen, eu penso que é marabilloso que este “Día” sexa festa, e se festa rachada, mellor. Para que os de aquí, e os que veñen de fóra vexan como as nosas Letras, e xa que logo o noso idioma, son motivo de ledicia, boureo, estronicio, foguetes ao ceo limpo dun país decididamente limpo. Malia os agoreiros.

Luísa optara por esta opción coa xovialidade que levaba nos ollos brillantes, no corazón aberto a canto significase Galicia e a lingua primitiva deste sufrido, verde, pequeno e melancólico país.

O que non era Luísa Villalta, guapeteira por dentro e por fóra, todo un personaxe radical, de raíz, pois, nos seus plantexamentos vitais, tamén nos literarios. E penso que non moitos leron a Luísa en vida. Eses que agora van proclamar as excelencias da súa iiteratura. Se en prosa debedora de autores como Thomas Bernhard, en verso criadora de atmósferas interiores, nos que había certa mineralidade atonal, que pode confundir aos poetas do sonsonete, por un lado, pero tamén aos partidarios desa iloxicidade que está papando as leiras da nosa lírica, (Á parte as gheadas, en moitos casos impostadas, que enchen os recitados dunha boa porción dos nosos poetas novos.) Luísa Villalta, así e todo, era deses que vindo de entornos onde o galego é “residual”, adoptou a causa nacionalista. Luísa optara por esta opción coa xovialidade que levaba nos ollos brillantes, no corazón aberto a canto significase Galicia e a lingua primitiva deste sufrido, verde, pequeno e melancólico país. De Luísa Villalta, da súa obra, han falar moito nos días vindeiros esa tropallada que non lle fixo caso, ou moi pouco, en vida (Fernán-Vello, Pillado, Pepe Álvarez Cáccamo, eu mesmo, algúns dos seus escasos valedores). E que ben, Luísa Villalta, a gañar batallas despois de morta. Coñecida, por fin, desa xente nova que ela tanto quixo.

As miñas flores mellores para ti, Luísa

Docente vocacional ata o punto, non de abandonar pero si deixar na beirarrúa unha carreira importante como violinista. Mais no que a coñecín, pasárame igual con outra heroína do “Día das Letras”, Xela Arias, mellor profesora antes que editora, eu ficara sorprendido por esta escolla villaltiana: xiz e pizarra antepostos a violino e orquestra. Que o mester de vivir ten un aquel de antoxo pouco asimilable para profanos en vidas alleas. Tampouco é que eu saiba moito da de Luísa. Senón canto me fixo saber aqueles días en Viena, do 25 ao 28 de Maio de 1995. Os dous enviados, sempre obrigado, Miguel Anxo Fernán-Vello, pola AELG, tentando, conseguirámolo, que a Asociación ingresara no “European Writers Council”. Onde batín cunha persoa afoutada, xenerosa, brava, radical, retranqueira, coa que percorrín o “Rink”, mergulleieme nos postos de libros e partituras vellos, partillei conversas acesas, e cantei o “Yellow Submarine” na compaña dun exército de congresistas, onde o que máis había eran turcos, noruegueses, lusos e estes dous galegos, a beber o viño novo, beiras do Danubio, cando todo era primavera. As miñas flores mellores para ti, Luísa, amor.